بیوگرافی احمد شاملو؛ معرفی مجموعه آثار، اشعار و عقاید

در ادامه این مقاله با متا بوک همراه باشید

---

شاملو کیست؟

احمد شاملو، شاعری بلند آوازه و نویسنده‌ای توانمند بود. «الف. بامداد» و «الف. صبح»، تخلص مردی است که عمده شهرت وی به‌خاطر پایه‌گذاری جریانی نو در شعر معاصر فارسی به‌وجود آمده است. احمد شاملو، زبان‌شناس، مترجم، فرهنگ‌نویس، روزنامه‌نگار، فیلم‌نامه‌نویس و پژوهشگری شناخته‌شده بود که زندگی پربار او، با پستی‌وبلندی‌های بسیار همراه بوده است.

شاملو به‌واسطه ارج نهاندن به مفهوم «هنر متعهد»، طرفداران و مخالفان بسیار دارد؛ اما بی‌گمان، کمتر کسی یارای انکار این موضوع را دارد که وی، از شاخصه‌ها و پیشگامان ادبیات غنی پارسی است.

…

زندگی نامه شاملو

تولد

احمد شاملو، ۲۱ آذرماه ۱۳۰۴ در خیابان «صفی‌علی‌شاه» تهران زاده شد. پدر وی، «حیدر شاملو» فردی نظامی بود و آن‌چنان که در مجموعه «مدایح بی‌صله» از احمد شاملو آمده است، «نسب وی با یک حلقه به آوارگان کابل بازمی‌شود». مادرش «کوکب عراقی»، از اهالی قفقاز به‌شمار می‌رفت که پس از سرنگونی تزارها، همراه با خانواده به ایران کوچ کرده بود.

به‌واسطه خدمت پدر در مناطق مختلف کشور، خانواده شاملو دائما در حال جابه‌جایی بودند؛ تا آنجا که نخستین سال‌های زندگی وی در شهرهای رشت، سمیرم، اصفهان، آباده و شیراز گذشت. علت آنکه محل تولد شاملو در برخی اسناد شهر رشت یاد شده نیز صدور شناسنامه او در این شهر است.

تحصیلات

تحصیلات ابتدایی احمد شاملو در شهرهای خاش، زاهدان و مشهد سپری شد. تجربه زندگی میان اقوام و گویش‌های مختلف، احمد را به تفاوت‌های آن‌ها علاقه‌مند کرد و نخستین جرقه‌های جمع‌آوری داده‌ها برای نگارش فرهنگ عامه، در همین سال‌ها زده شد.

پس از بازگشت به‌تهران، سال اول دبیرستان را با شوق تحصیل دستور زبان آلمانی، در دبیرستان صنعتی تهران ثبت‌نام کرد؛ اما طولی نکشید که به‌واسطه ماموریت پدر در ترکمن صحرا، مجبور به گذران ادامه دبیرستان در گرگان شد.

آغاز زندگی حرفه‌ای

در سال‌های نیمایی، شاملو حرفه خود را به‌عنوان روزنامه‌نگار آغاز می‌کند و در کسوت سردبیر، در هفته‌نامه‌های فردوسی، خوشه و کتاب هفته به فعالیت می‌پردازد. او در این سال‌ها کاملا تحت‌تاثیر نیما قرار دارد و به شعر نو گرویده است؛

هرچند پیش از ملاقات با نیما یوشیج و کمی پس از آن، احمد شاملو در قالب‌های سنتی شعر فارسی غزل و قصیده‌هایی می‌سرود و ترانه‌هایی عامیانه نیز در آثار وی به چشم می‌خورد. احمد در ۲۲ سالگی با «اشرف‌الملوک اسلامیه» ازدواج کرد و حاصل این ازدواج چهار فرزند با نام‌های سامان، سیروس، سیاوش و ساقی بود. در سال ۱۳۲۶ و در دوران تاهل، اولین مجموعه شعر او که «آهنگ‌های فراموش شده» نام داشت منتشر شد.

او در این حین در نشریات مختلفی از جمله «هفته نو» فعالیت می‌کرد. در سال ۱۳۲۹، نخستین جرقه‌ها از دومین انقلاب بزرگ شعر مدرن ایران به بار نشست و الف‌. صبح، در شعری به نام «تا شکوفه سرخ یک پیراهن»، وزن را بدرود گفت. سبکی که شاملو پدید آورد، با نام شعر سپید، شعر منثور یا شعر شاملویی مشهور است.

…

شاملو و آیدا

۱۴ فروردین سال ۱۳۴۱، روز آشنایی شاملو و آیدا بود. «ریتا آثانت سرکیسیان»، نام کامل آیدایی بود که حلقه گم‌شده زندگی شاملو تلقی می‌شد. آیدا معشوقه‌ای بود که فصل تازه‌ای را در زندگی شاملو به‌وجود آورد و همچون لیلی، در قامت اشعار خاموش شده بامداد درخشید. به‌نظر می‌رسد که شاملو تا پیش از ملاقات با آیدا، عزم پایان دادن به زندگی خود را داشته باشد.

شاملو و آیدا دو فروردین ۱۳۴۳ ازدواج می‌کنند و پس اقامتی ۶ ماهه در شمال کشور، به تهران باز می‌شوند و تا پایان عمر بامداد، در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.

آثار شاملو :

کتاب‌ های شاملو

احمد شاملو، موجی نوپا را در ادبیات فارسی پایه گذاشت، تثبیت کرد و به کمال رسانید. بی‌تردید پس از نیما، شاملو بیشترین اثر را بر شعر مدرن پارسی گذاشته است. اشعار او زنده، ملموس و عاری از شعارزدگی است.

تا جایی که شمس لنگرودی او را شاعری برای همه نسل‌ها می‌داند. الف. بامداد با انتشار دفتر «آهنگ‌های فراموش شده» در سال ۱۳۲۶ پای بر عرصه هنر گذاشت و با انتشار «هوای تازه»، کار خود را به اوج رسانید.

«کاشفان فروتن شوکران»، مجموعه‌ای از اشعار سیاسی شاملو است که از جمله شعرهای آن می‌توان به «مرگ نازلی» و «پریا» اشاره کرد.

این مجموعه به‌صورت نوار صوتی، با صدای خود وی ضبط شد و شاید این موضوع ، نشانه ارج نهادن وی بر شعرهای ایدئولوژیکش باشد. کتاب های شعر تالیف شده شاملو به شرح زیر است:

• آهنگ‌های فراموش‌شده (۱۳۲۶)
• قطعنامه (۱۳۲۹)
• هوای تازه (۱۳۳۵)
• باغ آینه (۱۳۳۸)
• لحظه‌ها و همیشه (۱۳۴۱)
• آیدا در آینه (۱۳۴۳)
• آیدا، درخت و خنجر و خاطره (۱۳۴۴)
• ققنوس در باران (۱۳۴۵)
• مرثیه‌های خاک (۱۳۴۸)
• شکفتن در مه (۱۳۴۹)
• ابراهیم در آتش (۱۳۵۲)
• دشنه در دیس(۱۳۵۶)
• ترانه‌های کوچک غربت (۱۳۵۹)
• مدایح بی‌صله (۱۳۶۹)
• در آستانه (۱۳۷۶)
• حدیث بی‌قراری ماهان (۱۳۷۸)

ترجمه‌های شاملو

ترجمه‌های احمد شاملو نیز همچون اشعار وی، متفاوت است و از همین رو علاقه‌مندان یا منتقدان فراوان دارد. مهم‌ترین ویژگی ترجمه‌های وی، عدم وفاداری به متن اصلی به‌واسطه استفاده از زبان شکسته است که در ترجمه آثاری چون شازده کوچولو، به‌وضوح مشاهده می‌شود. برخی آثار ترجمه شاملو به این شرح است:

• برزخ از «ژان روورزی» (۱۳۳۴)
• زرنگاراز «هربر لو پوریه» (۱۳۳۵)
• پابرهنه‌ها از «زاخاریا استانکو» (۱۳۳۷)
• قصه‌های بابام از «ارسکین کالدول» (۱۳۴۶)
• عروسی خون از «فدریکو گارسیا لورکا» (۱۳۴۷)
• درخت سیزدهم از «آندره ژید» (۱۳۴۹)
• دماغ از «ریونوسوکه آکوتاگاوا» (۱۳۵۱)
• سیزیف و مرگ از «روبر مرل» (۱۳۵۲)
• خزه از «هربر لو پوریه» (۱۳۵۵)
• مرگ کسب و کار من است از «روبر مرل» (۱۳۵۵)
• شازده کوچولو از «آنتوان دوسنت‌ اگزوپری» (۱۳۵۸)

جوایز و افتخارات شاملو

آثار شاملو امروزه به زبان‌های سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی و ترکی ترجمه شده و آوازه او به گوش جهانیان نیز رسیده است. احمد شاملو کسب جوایز متعددی را نیز در کارنامه دارد:

• جایزه فروغ فرخزاد (۱۳۵۱)
• جایزه Free Expression سازمان حقوق بشر نیویورک (۱۳۶۹)
• جایزهاستیگ داگرمن (۱۳۷۸)
• جایزه واژه آزاد هلند (۱۳۷۹)

موسسه ادبی «الف. بامداد» به مدیریت آیدا سرکیسیان اداره می‌شود، هر سال در سالروز تولد احمد شاملو جایزه‌ای را با نام این شاعر بزرگ، به بهترین مجموعه‌شعرهای نو ِ چاپ اول ِمنتشرشده اهدا می‌کند. این جایزه‌ شامل تندیس، لوح تقدیر و جایزه‌ نقدی است.